ÂM NHẠC CÓ PHẢI LÀ NGÔN NGỮ CẢM XÚC CỦA VŨ TRỤ?

Các nhạc sĩ đã nói thế này: “Với âm nhạc, bạn có thể giao tiếp mà không cần quan tâm ranh giới văn hóa và ngôn ngữ. Bạn giao tiếp theo những cách mà bạn không thể làm được với những ngôn ngữ thông thường như tiếng Anh hoặc tiếng Pháp.”

Ở một mức độ nào đó, tuyên bố này rõ ràng là đúng. Bạn không cần phải nói tiếng Pháp để thưởng thức một sáng tác của Debussy. Nhưng âm nhạc có thực sự là một ngôn ngữ phổ quát của toàn thế giới? Điều đó phụ thuộc vào ý của bạn là “phổ quát” hay là “ngôn ngữ”.

Âm nhạc là một ngôn ngữ cảm xúc của vũ trụ

Mọi nền văn hóa của loài người đều có âm nhạc, giống như mỗi nền văn hóa đều có ngôn ngữ. Vì vậy, đúng là âm nhạc là một đặc điểm phổ quát trong trải nghiệm của con người. Đồng thời, cả hệ thống âm nhạc và ngôn ngữ đều rất khác nhau giữa các nền văn hóa. Tôi tình cờ nghe được các học giả âm nhạc do phương Tây đào tạo trò chuyện. Họ coi Gamelan của người Java là “tiếng xoong nồi kêu” và kinh kịch truyền thống của Trung Quốc là “gà mái gáy”.

Tuy nhiên, mọi người khá giỏi trong việc phát hiện những cảm xúc được truyền tải trong những thành ngữ âm nhạc không quen thuộc. Điều này đã được các nghiên cứu chứng minh cho thấy. Tức là, ít nhất người ta phân biệt được hai cảm xúc cơ bản là hạnh phúc và buồn bã. Nét riêng về giai điệu góp phần thể hiện cảm xúc trong âm nhạc. Cao độ vút cao và nhịp điệu nhanh hơn thường truyền tải niềm vui, trong khi ngược lại truyền tải nỗi buồn.

Có lẽ mỗi chúng ta đều sở hữu năng lực cảm nhạc bẩm sinh. Ngôn ngữ nào cũng có nhạc điệu – mà các nhà ngôn ngữ học gọi là “giai điệu”. Chính xác thì đây chính là những đặc điểm về “cao độ”, “nhịp điệu” và “nhịp độ” được sử dụng để truyền đạt cảm xúc trong lời nói. Và đây cũng là phương thức truyền tải phổ biến của các ngôn ngữ trên thế giới.

Ví dụ rõ ràng nhất bạn có thể thấy đó là những lời mẹ ru từ thuở nằm nôi. Mỗi chúng ta đều sở hữu năng lực cảm nhạc bẩm sinh, thể hiện ngay từ dáng vẻ thích thú, ngủ ngon khi nghe những lời ru của mẹ.

Khi nghe cuộc trò chuyện bằng những ngôn ngữ mà bạn không nói được thì bạn sẽ không hiểu nội dung. Nhưng thay vào đó, bạn sẽ hiểu được trạng thái cảm xúc đang thay đổi của người nói. Cô ấy khó chịu, và anh ấy đang phòng thủ. Bây giờ cô ấy thực sự tức giận, và anh ấy đang lùi lại. Anh cầu xin cô, nhưng cô không mua nó. Anh ấy bắt đầu nói chuyện ngọt ngào với cô ấy, và cô ấy lúc đầu phản đối nhưng dần dần nhượng bộ. Bây giờ họ đang xin lỗi và làm lành…

Chúng ta hiểu sự trao đổi này bằng tiếng nước ngoài vì chúng tôi biết nó nghe như thế nào trong ngôn ngữ của chúng ta. Tương tự, khi nghe nhạc, chúng ta suy ra cảm xúc bài hát dựa trên cơ sở các giai điệu bắt chước các tín hiệu giai điệu phổ quát. Điều này vẫn xảy ra khi dẫu bản nhạc đến từ bất kỳ nền văn hóa nào. Theo nghĩa này, âm nhạc thực sự là một hệ thống phổ quát để truyền đạt và bộc lộ cảm xúc.

Nhưng âm nhạc có phải là một loại ngôn ngữ không?

Trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta thường sử dụng “ngôn ngữ” với nghĩa là “hệ thống giao tiếp”. Các nhà sinh vật học nói về “ngôn ngữ của ong”, đó là một cách để nói với những con ong cùng đàn về vị trí của một nguồn mật hoa mới.

Những người bán hoa nói về “ngôn ngữ của hoa”, qua đó khách hàng của họ có thể bày tỏ ý định về mối quan hệ của họ: “Hoa hồng đỏ có nghĩa là…. Hoa cẩm chướng màu hồng có nghĩa là… Hoa thủy tiên vàng có nghĩa là…”

Và sau đó là “ngôn ngữ cơ thể”. Đây là các tư thế, cử chỉ, chuyển động và nét mặt mà chúng ta sử dụng để truyền đạt cảm xúc, địa vị xã hội, v.v. Mặc dù chúng ta thường sử dụng ngôn ngữ cơ thể khi nói, nhưng các nhà ngôn ngữ học không coi đó là một dạng ngôn ngữ thực sự. Thay vào đó, nó là một hệ thống liên lạc, giống như cái gọi là ngôn ngữ của ong và hoa.

Theo định nghĩa, ngôn ngữ là một hệ thống giao tiếp bao gồm:

(1) Tập hợp các ký hiệu có nghĩa (từ)

(2) Tập hợp các quy tắc để kết hợp các ký hiệu đó (cú pháp) thành các đơn vị có ý nghĩa lớn hơn (câu).

Mặc dù nhiều loài vật có hệ thống giao tiếp riêng của chúng. Tuy nhiên, không loài nào trong số này được coi là ngôn ngữ vì chúng thiếu một hoặc thành phần khác.

Tiếng kêu báo động và tiếng gọi thức ăn của nhiều loài động vật bao gồm một tập hợp các ký hiệu có ý nghĩa. Nhưng chúng thiếu các quy tắc để kết hợp các ký hiệu đó. Tương tự như vậy, tiếng hót của chim và tiếng hót của cá voi có các quy tắc kết hợp các yếu tố. Dẫu vậy, những yếu tố này không phải là biểu tượng có ý nghĩa. Chỉ có toàn bộ bài hát là có ý nghĩa – “Này các cô, tôi đẹp lắm” và “Này các bạn khác, tránh xa tớ ra!”

Giống như ngôn ngữ, âm nhạc có cú pháp thành các cấu trúc phức tạp. Đây là quy tắc sắp xếp các yếu tố chẳng hạn như nốt, hợp âm và quãng. Tuy nhiên, không có yếu tố nào trong số này có ý nghĩa riêng của nó. Thay vào đó, chính cấu trúc lớn hơn – giai điệu – truyền tải ý nghĩa cảm xúc.

Vì âm nhạc và ngôn ngữ có những đặc điểm chung nên không có gì ngạc nhiên khi nhiều vùng não xử lý ngôn ngữ cũng xử lý âm nhạc. Nhưng điều này không có nghĩa chúng ta hợp nhất khái niệm rằng âm nhạc là ngôn ngữ.

Mặc dù âm nhạc không phải là ngôn ngữ chung theo nghĩa “bạn có thể sử dụng nó để bày tỏ bất kỳ suy nghĩ nào với mọi người”. Nhưng âm nhạc thực sự có khả năng gợi lên những cảm xúc nguyên thủy sâu sắc ở cốt lõi của trải nghiệm chung của con người. Nó không chỉ vượt qua các nền văn hóa mà còn đi sâu vào quá khứ tiến hóa của chúng ta. Và xét theo nghĩa đó, âm nhạc thực sự là một ngôn ngữ của toàn vũ trụ.

Cảm ơn bạn đã theo dõi bài viết này! Cùng 9soul tìm hiểu nhiều kiến thức hay và thú vị hơn nữa thông qua các bài viết Nuôi dưỡng tâm hồn nhé! Thương mời bạn ghé xem các video chữa lành tâm hồn và nghe nhạc thảnh thơi tại 9show

Bạn có đang tìm kiếm một phương pháp giao tiếp truyền cảm như những giai điệu trong bản nhạc? Tham khảo ngay Khóa học Public Speaking – Thuyết phục và Cảm xúc để tận hưởng những phút giây thảnh thơi và ý nghĩa bạn nhé.

Bài viết tham khảo tại: Is Music a Universal Language? – Psychology Today